Πριν απο μερικές μέρες είχα μια συζήτηση για το μέλλον των βιβλίων. Ένας φίλος υποστήριζε πως τα βιβλία δεν θα πάψουν να υπάρχουν ποτέ, γιατί όλη η σκέψη γίνεται με λέξεις, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να οργανωθεί μια σκέψη παρά μόνο μέσα από τις λέξεις.Στην αρχή αντέδρασα. Όλα τα πράγματα που γράφω ξεκινάνε μέσα μου σαν αισθήσεις, ένα σφίξιμο στο στομάχι, ένα πλάκωμα στο στήθος, μια ζέστη, ακόμα και μια ανεξήγητη ευφορία μερικές φορές είναι τα σημάδια της σύλληψης μιας ιστορίας. Και συνήθως ακολουθούν ασύνδετες εικόνες, μια γυναίκα που στρίβει μια γωνία, μια ελάχιστη ασήμαντη κινήση του χεριού που όμως τελικά σημαίνει κάτι, το μουρμουρητό ενός ζητιάνου που λέει ακατάπαυστα το ίδιο κείμενο ενώ το σώμα του κουνιέται πέρα-δώθε από την αδράνεια σε έναν συρμό του ηλεκτρικού, ένα γαλάζιο μπλουζάκι Radiohead με bluetooth καρφωμένο στο αυτί του φορέα του που κρατάει ένα κουτάκι μπύρα.
Πολύ λίγο έχω καταφέρει να ανιχνεύσω πως όλα αυτά μετατρέπονται τελικά σε λέξεις, πως σχηματίζουν μια εννιαία και κατανοητή ιστορία. Κάθομαι απλώς κάτω και χτυπάω τα πλήκτρα, και τα ξαναχτυπάω μέχρι να νοιώσω πως τέλειωσα, ή να σκάσω στον τοίχο της έλλειψης στοιχείων. Να σταματήσω γιατί δεν ξέρω κάτι. Τι κάνει τώρα το πρόσωπο που γράφω, πού θέλω εγώ να πάει, κι αν τελικά συμφωνεί κι αυτό να πάει εκεί.
Ο τρόπος με τον οποίο αφηγούμαστε μια ιστορία είναι τελικά η ίδια η ιστορία;
Δεν ξέρω. Πραγματικά δεν έχω ιδέα. Ξέρω μόνο -κι αυτό μπορώ να το βεβαιώσω- πως όταν τελειώνει η "δουλειά", η αίσθηση που την γέννησε δεν είναι πια εκεί. Και δεν θα επιστρέψει ποτέ ξανά η ίδια ακριβώς. Κάθε σφίξιμο στο στομάχι, κάθε πλάκωμα στο στήθος, κάθε ζέστη, κάθε ανεξήγητη ευφορία -όσο κι αν αυτό ακούγεται παράλογο- έχουν μια μοναδική -σχεδόν σαν αποτύπωμα της σήμανσης- υφή.
Οι εικόνες όμως μένουν. Σε μια μυστήρια βιβλιοθήκη του μυαλού, κι όσες δεν βρήκαν την θέση τους σήμερα στην ιστορία, μπορεί πάντοτε να την βρούν σε κάποια άλλη...
Πάνω σε άλλους ήρωες, σε διαφορετική πλοκή.
Οι λέξεις νομίζω, είναι η έκπτωση των αισθήσεων. Ή τουλάχιστον έτσι το βλέπω -μη διαθέτωντας την ικανότητα της πλήρους αποτύπωσης μέσω λέξεων. Ίσως για κάποιους μεγάλους συγγραφείς να είναι διαφορετικό -ίσως γι΄αυτούς τα συναισθήματα να είναι η έκπτωση των λεκτικών τους περιγραφών.
ReplyDeleteΥ.Γ.: Α, έχεις πολύ δημοκρατικές διαδικασίες στις ιστορίες σου. Εμένα δεν με ρωτάει κανένας εκεί μέσα για το που θα πάει και τι θα κάνει. Απλή δακτυλογράφος είμαι.
Στο υστερόγραφο:
ReplyDeleteΤους κάνω σύμβαση αορίστου χρόνου. Εσύ αν κρίνω από την "σιγουριά" του Μαλτέζου τον έχεις πάρει με την επετηρίδα. Γι' αυτό φτύνεις αίμα να τον ξεφορτωθείς...
Πολύ ενδιαφέρον το θέμα φίλε. Όντως ο φίλος σου είχε δίκιο. Η αποτύπωση της σκέψης γίνεται πραγματικά μόνο με λέξεις. Το σώμα μπορεί να διατυπώσει αισθήματα όχι όμως σκέψεις. Ένας ερωτευμένος δεν χρειάζεται να πει στον σύντροφό του σ' αγαπώ για να του το αποδείξει ας πούμε. Μπορεί να το κάνει με μια ματιά ή με μια αγκαλιά. Όμως αυτό είναι έκφραση συναισθήματος και όχι σκέψης.
ReplyDeleteΑν σε ενδιαφέρει το θέμα σου προτείνω το βιβλίο του Ludwig Wittgenstein: Tractatus logico- philosophicus με μια καταπληκτική εισαγωγή του Ζήσιμου Λορεντζάτου για την ελληνική έκδοση.
Εκεί αναλύεται εκπληκτικά η νοηματοδότηση των σκέψεων μέσω των λέξεων (ας έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι οι λέξεις δεν είναι τίποτε άλλο από ένας ηλεκτικός κώδικας. Είναι ηλεκτρικά σήματα που ερεθίζουν ανάλογα τον εγκέφαλό μας). Εντελώς ορθολογιστικά μιλώντας πάντα. Αυτό βέβαια δεν καταστρέφει την μαγεία αυτού του κώδικα, ίσα-ίσα εκεί ακριβώς έγκειται όλη του η δύναμη και το μυστήριο.
Η αδυναμία πολλών ανθρώπων να εκφραστούν δεν έγκειται στο ότι είναι καθυστερημένοι ή πιο χαζοί από τους άλλους, απλώς το περιορισμένο τους λεξιλόγιο τους εμποδίζει να εκφράσουν τις σκέψεις τους, με άλλα λόγια η σκέψη τους καλύπτεται από το μαύρο πέπλο της γλωσσικής τους ανεπάρκειας, σαν κάποιο πουθ προσπαθεί να ζωγραφίσει ή να παίξει μουσική χωρίς να διαθέτει τις στοιχειώδεις γνώσεις και τεχνικές, με αποτέλεσμα το φως του εγκεφάλου του να μη λάμψει ποτέ.
Να τώρα, γιατί αξίζει να έχει κανείς blog. Δεν το ξέρω το βιβλίο, αλλά θα το μάθω. Thanx!
ReplyDeleteθα συμφωνήσω αρχικά με τον mboy, (έχει καταντήσει ενοχλητικό να συμφωνώ μαζί του, αλλά με προλαβαίνει το κάθαρμα), αν και ο στομάχης μιλά κι αυτός στο ίδιο πνεύμα.
ReplyDeleteΘυμάσαι τo 1984 και το παράρτημα στο τέλος του βιβλίου; Άμα δεν μπορείς να το εκφράσεις, τότε δεν υπάρχει - γι'αυτό και η Διακύρηξη της Ανεξαρτησίας, μεταβαλλόταν/μεταφραζόταν σε μία λέξη : εγκλημασκέψης.
Προφανώς και το γράψιμο ξεκινά από κάποιο ερέθισμα - κάτι βλέπεις, ακούς, μυρίζεις, αγγίζεις, γεύεσαι... αλλά άμα δεν μπορείς να το εκφράσεις; Άμα δεν έχεις την λέξη να το περιγράψεις; Προφανέστατα το συναίσθημα, η αίσθηση δεν μειώνεται - ο λόγος που δεν έχεις ωστόσο, μπορεί να σε περιορίσει.
Θα ευχόμουν τα βιβλία να μην πάψουν να υπάρχουν ποτέ - το να κάτσω να διαβάσω μετά την δουλειά (ή και κατά την διάρκεια της), μου γεννά τέτοιο συναίσθημα ικανοποίησης που το internet, η μουσική, ο ύπνος, το φαγητό, δεν μπορούν να μου το δώσουν. Εύχομαι πάντα να υπάρχουν άνθρωποι που το αποτέλεσμα των αισθήσεων τους μπορούν να το καταγράψουν τόσο γλαφυρά ώστε να με ταξιδεύουν - και άμα εγώ ψοφήσω, κάντε τα όλα ηλεκτρονικά...
This comment has been removed by the author.
ReplyDeleteΊσως δεν έχει και τόσο σημασία το μέσο. Εσύ κάνεις την αρχή. Μετά είναι μαγικό να βλέπεις τους ήρωές σου, αυτούς που εσύ δημιούργησες να δρουν μόνοι τους, κάποιες φορές να μη σου δίνουν σημασία και να κάνουν του κεφαλιού τους, να σε αγνοούν επιδεικτικά και να πηγαίνουν την ιστορία εκεί που θέλουν αυτοί.
ReplyDeleteΚι εμένα μου αρέσει η αίσθηση του τυπωμένου χαρτιού. Η δημιουργική διαδικασία όμως μάλλον δεν έχει να κάνει με το μέσον. Οι ήρωές σου μια χαρά μπορούν να επιβιώσουν και σε e-books και στην οθόνη του υπολογιστή και σε χειρόγραφα αν θέλουν. Σιγά μη σε ρωτήσουν!
Είσαστε κουλτουριάρηδες όλοι σας τελικά.
ReplyDeleteΚρατάω το "Κι άμα εγώ ψοφήσω κάντε τα όλα ηλεκτρονικά" του Λύκου και το "Σιγά μην σε ρωτήσουν" του Sandiago ως υγιείς ενδείξεις του Χάσματος των Γενεών.
χμμ. dunno. πιστεύω πως το γράψιμο είναι το ίδιο πράγμα με τη μουσική και την εικόνα. απλά ο δρόμος για να φτάσεις στην ιστορία ή την αίσθηση που θες να μοιραστείς. και το πιο εκνευριστικό πράγμα στον κόσμο imho είναι να μην μπορείς να βρεις αυτό το δρόμο, ή έστω να μην τον βρίσκεις έτσι ακριβώς όπως θες. αλλά ντάξει. αυτό είναι και το κίνητρο να δημιουργούμε και να φτιάχνουμε πράγματα στην τελική, ακόμα κι όταν είναι για τα μπάζα το αποτέλεσμα. who the fuck cares? fail again and fail better λεω εγώ, γιατί οι ιστορίες και οι ιδέες και οι random φλασιές και τα συναισθήματα δεν ψοφάνε με τίποτα, όσο τρισάθλια κι αν προσπαθούμε να τα μεταφέρουμε στο χαρτί -φωτογραφικό, παρτιτούρα ή Α4.
ReplyDeleteΉ να με ξεφορτωθεί, φίλε. Ας πάει κάπου αλλού -όπου στο διάολο θέλει (ας πάει στη Raz δηλαδή)
ReplyDeleteΣύμβαση αορίστου χρόνου εσύ ε; Και μετά βρίζουμε τις κυβερνήσεις που κρατάνε όμηρους τους συμβασιούχους! Που πάει αυτό το κράτος πια;
ReplyDeleteΚαλέ λύκε,
ReplyDeleteΛένε ότι ο Tolkien έγραψε το Lord of the Rings ως "ιστορία" για να ντύσει τη γλώσσα των ξωτικών που είχε πλάσει.
Κατ' αντιστοιχία, όταν διάβασα το παράρτημα του 1984, αισθάνθηκα ότι έγραψε το βιβλίο για να ντύσει / εξηγήσει το παράρτημα. Εκεί βρισκόταν όλη η ουσία.
Αν δεν υπάρχει η λέξη, δεν μπορείς να το σκεφτείς. Σαν τα μωρά. Αισθάνονται το κρύο, την πείνα, την οσμή. Δεν μπορούν να το εκφράσουν αλλιώς και κλαίνε.
espoir, ποτέ δεν είχα δει το παράρτημα του "1984" σαν τον λόγο που γράφτηκε το βιβλίο... ευχαριστώ γιά το insight...
ReplyDeletesandiago, διαβάζω ό,τι έχει λέξεις - μέχρι και το κουτί από τα corn flakes. Απλά, όπως πολύ σωστά διέκρινε ο pikei, με το διάβασμα ενός βιβλίου είμαι άκρατα παραδοσιακός... μ'αρέσει το πρωί της Κυριακής να ξυπνάω και να πίνω τον καφέ μου διαβάζοντας ένα βιβλίο, αγγίζοντας το χαρτί και μυρίζοντας το, μέχρι το μεσημέρι - αναγκαστικά στην δουλειά την βγάζω με pdf, internet και html... μεταξύ δύο κακών, το μη χείρον βέλτιστον...