Το Ζητούμενο της Κοινωνικής Ειρήνης

Θα χρειαστώ την βοήθεια σου σήμερα, γιατί ομολογώ πως το επίπεδο των γνώσεων μου είναι κατώτερο του θέματος που αποφάσισα να γράψω. Κι έτσι το ποστ κινδυνεύει να "μπάζει" από παντού σαν τρύπια βάρκα.

Σκέφτομαι όμως γαμώτο, και δεν μπορώ να μην ακολουθήσω αυτήν την σκέψη. Όπου βρεις λοιπόν λάθος, πες το, χάρη θα μου κάνεις.

Η Κοινωνική Ειρήνη είναι το ζητούμενο οποιασδήποτε κοινωνίας. Ρισκάρω να πω (κι εδώ μου φαίνεται πως ίσως και να βρίσκεται η πρώτη τρύπα στην βάρκα του συλλογισμού μου) πως είναι ένδειξη υγείας μιας κοινωνίας. Και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη απόδειξη πως αυτή η κοινωνία έχει και χρησιμοποιεί μηχανισμούς επίλυσης των συγκρούσεων συμφερόντων των επιμέρους κοινωνικών ομάδων που δεν διαλύουν την κοινωνική ειρήνη. Σαν να λέμε δηλαδή, κάθονται εργοδότες και εργαζόμενοι και συζητάνε μια συλλογική σύμβαση εργασίας χωρίς να κρύβουνε βιτριόλια και καλάσνικοφ κάτω από το τραπέζι.

Ψάχνοντας να βρω από τι εξαρτάται η κοινωνική ειρήνη έπεσα πάνω στην κοινωνική συνοχή. Και ισχυρίζομαι πως υπάρχει μια ευθεία σχέση μεταξύ των δύο (κι εδώ μπορεί να μπάζει η βάρκα). Αλλά σε μια κοινωνία που είναι συνεκτική, νομίζω ότι δύσκολα παίρνεις φόρα και ανοίγεις το κεφάλι του άλλου και μετά τον παρατάς αιμόφυρτο στον δρόμο να ψοφήσει. Κι αν το κάνει ένας μια φορά στο τόσο, το σύνολο της κοινωνίας τον αντιμετωπίζει σαν ψυχάκια, δεν τον ακολουθεί. Τείνω λοιπόν να πιστέψω ότι όσο αυξάνεται η κοινωνική συνοχή τόσο πιο πολύ εδραιώνεται η κοινωνική ειρήνη. Και αντίστοιχα όσο μειώνεται η κοινωνική συνοχή τόσο πιο πιθανό είναι να γίνουνε όλα μπουρδέλο και να τρέχεις να τα μαζεύεις.

Τι ακριβώς παράγει όμως την κοινωνική συνοχή; Κατά την γνώμη μου (κι εδώ τώρα δεν ξέρω πόσο νερό παίρνει η βάρκα) κυρίως μια ψυχολογική αίσθηση ότι παρά τις επιμέρους διαφορές μας το οποιοδήποτε μέλλον (καλό ή κακό) που έρχεται να μας συναντήσει θα είναι (έστω και κατά αναλογικό τρόπο) κοινό για όλους. Αν την ψωνίσουμε όλοι μαζί και δουλεύουμε πεντακόσιες ώρες την ημέρα και σπάσουμε τα κοντέρ της ανάπτυξης, οι πλούσιοι θα γίνουν μεγιστάνες και οι φτωχοί εύποροι. Αν παρανοήσουμε τελείως και ανοίξουμε πόλεμο, όλοι θα έχουμε απώλειες και μαζί θα φάμε τις βόμβες στο κεφάλι.

Αν υποθέσουμε ότι ισχύει το παραπάνω σκέλος, τότε η κοινωνική συνοχή έχει επίσης ευθεία σχέση με την κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά όχι αναγκαστικά και με την οικονομική ισότητα (μπάζει αυτό;) αφού αν η κοινωνία εξασφαλίζει καθολική βελτίωση της θέσης των μελών της λίγοι θα είναι αυτοί που θα καθήσουν να ψάξουν αν ο πλαϊνός τους ωφελείται περισσότερο από την κατάσταση.

Μπορείς να έχεις κοινωνική ειρήνη χωρίς κοινωνική συνοχή; Η απάντηση είναι ΟΧΙ, αλλά για στάσου, μήπως είναι ΙΣΩΣ; (εδώ πραγματικά θέλω να κοιτάξεις αν βούλιαξε η βάρκα). Αν δεν έχεις πραγματική κοινωνική συνοχή, μήπως μπορείς να φτιάξεις μια ψευδαίσθησή της αξιοποιώντας τα εθνικά σύμβολα, δαιμονοποιώντας απόψεις και αποκλείοντας κοινωνικές ομάδες από το σώμα της κοινωνίας σου; Μήπως τελικά αρκεί να ελέγχεις την εικόνα που έχει η κοινωνία για τον εαυτό της με μια έξυπνη επικοινωνιακή πολιτική; Το είπα και παραπάνω (και νομίζω πως σου ζήτησα να το τσεκάρεις) η κοινωνική συνοχή είναι κυρίως μια ψυχολογική διαδικασία.

Μπορεί τέλος να έχεις κοινωνική ειρήνη χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη; Εδώ η απάντηση είναι σίγουρα και ξεκάθαρα ΝΑΙ (και σε παρακαλώ πολύ να το εξετάσεις) αλλά μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Μπορεί να γίνει, έχει γίνει και γίνεται ακόμα από όλα τα αυταρχικά καθεστώτα στην Ιστορία. Μπορεί να γίνει αν δεν έχεις κανέναν δισταγμό καταλαμβάνοντας με οποιοδήποτε τρόπο την εξουσία να οπλίσεις ένα τμήμα της κοινωνίας σου, να το κάνεις μέρος του κράτους και να το ονομάσεις δύναμη καταστολής. Σ' αυτήν την περίπτωση είναι προαπαιτούμενο αυτό το τμήμα να μην έχει το δικαίωμα να αρνηθεί τις εντολές που παίρνει και να μπορεί να μεταφέρει την ευθύνη για τις πράξεις του πίσω στην εξουσία.

Το που μπάζουν όλα αυτά που γράφω, αν το ξέρεις, θα χαρώ να το μάθω...