Κάθε αξιακό, ηθικό, θρησκευτικό, νομικό, πολιτικό ή κοινωνικό σύστημα είναι διαδραστικό αφού διαμορφώνει την συνείδηση του ατόμου και με αντίστοιχο τρόπο (λιγότερο ή περισσότερο) επηρεάζεται από την κάθε ατομική συνείδηση που λειτουργεί μέσα σ΄ αυτό. Ακόμα (λογικό το κόβω) κάθε τέτοιο σύστημα πρέπει με κάποιο τρόπο να "ψήνει" το άτομο πως το να είναι μέσα του είναι καλύτερο από το να είναι στην απέξω (ή σε άλλο σύστημα) γιατί στην τελική αυτό το σύστημα μπορεί να του εξασφαλίσει κάποιο πλεονέκτημα που αλλιώς δεν θα είχε.
Θα ισχυριστώ σήμερα πως τελικά όλα τα παραπάνω συστήματα δημιουργήθηκαν για έναν απολύτως πρακτικό λόγο. Για να διαχειριζόμαστε την αμφιβολία μας. Σε ακόμα πιο απλά ελληνικά, για να μην πρέπει κάθε φορά που αμφιβάλλουμε για το οτιδήποτε να τα παρατάμε όλα σύξυλα και να προσπαθούμε να πάρουμε μια απόφαση. Δεν μπορώ να το κάνω πιο πολύ φραγκοδίφραγκα... ελπίζω πως δεν έχεις κάποια βαρβάτη ένσταση μέχρι εδώ.
Για να δούμε τώρα τι γίνεται αν ισχύουν τα παραπάνω. Σε μια μικρή ομάδα τα πράγματα φαίνονται απλά. Το σύστημα διαδραστικό είναι σίγουρα (ανεξάρτητα απ΄ το αν λειτουργεί με διάλογο ή με κάποια μορφή βίας) και το πλεονέκτημα εξαιρετικά προφανές (άρα το ψηστήρι μάλλον δεν χρειάζεται να είναι και πολύ περίτεχνο). Υπάρχει ακόμα και μια (έστω και σχετική) ταύτιση συμφερόντων, το ομαδικό πλεονέκτημα παράγει ατομικό όφελος για όλους (οπότε ακόμα κι αν δεν το μοιράζουμε ισόποσα πάντα κάτι παραπάνω υπάρχει για τον καθένα). Ακόμα, σε μια μικρή ομάδα δεν είναι και σίγουρο (λέω εγώ τώρα, θέλει τσεκάρισμα αυτό) πως παίζει στα σοβαρά η πιθανότητα να μην σε νοιάζει τι θα κάνει η ομάδα, αφού απ' αυτό εξαρτάται η ικανοποίηση των αναγκών σου. Και για να φτάσουμε επιτέλους στην αμφιβολία, όλες οι αμφιβολίες που σου γεννιούνται ή έχουν ήδη απάντηση στην Παράδοση που έχουμε φτιάξει ή αφού λυθούν θα ενταχθούν στην Παράδοση και θα τις πάμε παρακάτω.
Πού ακριβώς στραβώνει το έργο όταν αρχίζει να μεγαλώνει υπερβολικά η ομάδα; Στραβώνει μάλλον, εξετάζοντας τα παραπάνω, σε όλα τα πράγματα. Στο θέμα της διάδρασης αρχίζει να έχει σημασία ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος, δηλαδή η καταγωγή του. Ο διάλογος δεν αποκλείει κανέναν (εκτός από τους μουγκούς) ενώ η βία δημιουργεί μια ολοένα πιο περιορισμένη ομάδα που αποφασίζει για όλους (μέχρι να ανατραπεί με την βία και να αντικατασταθεί -συνήθως- από μια άλλη βίαιη ομάδα). Στο θέμα της ταύτισης συμφερόντων αρχίζει να έχει σημασία ο τρόπος που μοιραζόμαστε τα οφέλη που παράγει το πλεονέκτημά μας, το αν υπάρχει ανισοκατανομή και το αν (και πως) αποθησαυρίζεται και διαιωνίζεται μέσω κληρονομικών δικαιωμάτων. Επίσης εμφανίζεται μια νέα μορφή συμφερόντων που είναι τα ομαδικά συμφέροντα αρχικά με βάση την εξειδίκευση της εργασίας μας. Από την στιγμή που θεσπίζεται κάποια μορφή εκπροσώπησης, μαζί της εμφανίζεται το "αδιάφορο" πρόσωπο. Και εδώ αρχίζει το ενδιαφέρον από την άποψη της αμφιβολίας. Γιατί πια, η Παράδοση γίνεται αντιφατική, αφού περιέχει επιμέρους Παραδόσεις διαφορετικών ομάδων και προελεύσεων και επιπλέον οι αμφιβολίες έχουν βάσιμο λόγο ύπαρξης αφού πολύ συχνά αντανακλούν την σύγκρουση απόψεων.
Υπάρχουν πολλοί που ισχυρίζονται ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της Ιστορίας και της Εξελικτικής Θεωρίας του Δαρβίνου. Από τους μονοκύτταρους στους πολυκύτταρους οργανισμούς, από τον άνθρωπο στην κοινωνία. Λένε πως όπως οι πιο αποτελεσματικές μεταλλάξεις κέρδισαν στην Βιολογία, έτσι και τα πιο αποτελεσματικά συστήματα κέρδισαν στην Ιστορία. Χμ, αμφιβάλλω...
Για να δούμε αν μπορώ να το στηρίξω έστω και πρόχειρα. Κατ΄ αρχήν το φυσικό περιβάλλον παράγει καθημερινά και από τότε που γεννήθηκε άπειρες μεταλλάξεις, αφήνει κάθε πιθανότητα συνδυασμού ανοιχτή και κυρίως δεν διεκδικεί ποτέ πως έφτασε στο τέρμα του. Το ιστορικό περιβάλλον, αντίθετα, έχει δοκιμάσει πολύ λιγότερα συστήματα, έχει την τάση να κλείνει τις πιθανότητες εμφάνισης νέων συστημάτων και πάντοτε διεκδικεί πως έφτασε στην κορωνίδα του. Το είπε για τις αυτοκρατορίες, το είπε για τις Δημοκρατίες (με το "Τέλος της Ιστορίας" και ξεραθήκαμε στα γέλια). Το λένε κάθε μέρα οι διάφορες Θρησκείες (που έχουν απευθείας γραμμή με τον Ύψιστο).
Μια ακόμα διαφορά ανάμεσα στο φυσικό και το ιστορικό περιβάλλον βρίσκεται στην μετρησιμότητα της αποτελεσματικότητας. Μια αποτυχημένη μετάλλαξη ή δεν θα έχει την ικανότητα να αναπαραχθεί (στείρες μεταλλάξεις) ή αν αποτύχει σε σχετικά μικρό χρόνο θα εξαφανιστεί. Στο ιστορικό περιβάλλον, ακόμα και συστήματα εντελώς αποτυχημένα (στην ικανοποίηση των αναγκών των ατόμων που συμμετέχουν σ' αυτά) επιβίωσαν, είτε διαστρέφοντας τις ανάγκες των ανθρώπων, είτε μέσω πολέμων που φόρτωσαν την κρίση τους στους άλλους.
Όπως και να 'χει η ερώτηση του σημερινού κουίζ του TALES είναι:
Εσύ αλήθεια πως διαχειρίζεσαι την αμφιβολία σου;
“Για να δούμε αν μπορώ να το στηρίξω έστω και πρόχειρα.”
ReplyDelete“Κατ΄ αρχήν το φυσικό περιβάλλον παράγει καθημερινά και από τότε που γεννήθηκε άπειρες μεταλλάξεις, αφήνει κάθε πιθανότητα συνδυασμού ανοιχτή και κυρίως δεν διεκδικεί ποτέ πως έφτασε στο τέρμα του. Το ιστορικό περιβάλλον, αντίθετα, έχει δοκιμάσει πολύ λιγότερα συστήματα, έχει την τάση να κλείνει τις πιθανότητες εμφάνισης νέων συστημάτων και πάντοτε διεκδικεί πως έφτασε στην κορωνίδα του. Το είπε για τις αυτοκρατορίες, το είπε για τις Δημοκρατίες (με το "Τέλος της Ιστορίας" και ξεραθήκαμε στα γέλια). Το λένε κάθε μέρα οι διάφορες Θρησκείες (που έχουν απευθείας γραμμή με τον Ύψιστο).”
Η διαφορά στην τάξη μεγέθους των μεταλλάξεων μεταξύ των δύο συστημάτων (φυσικό/ιστορικό) μπορεί κάλλιστα να αντανακλά σε ποσοτική και όχι ποιοτική διαφορά. Επίσης η διεκδίκηση της θέσης της κορωνίδας δεν είναι προνόμιο μόνο των κοινωνικοπολιτικών συστημάτων. Οι άνθρωποι πέρα από θρησκείες και πολιτικά συστήματα την έχουμε πάντα σε μία άκρη του μυαλού μας.
“Μια ακόμα διαφορά ανάμεσα στο φυσικό και το ιστορικό περιβάλλον βρίσκεται στην μετρησιμότητα της αποτελεσματικότητας. Μια αποτυχημένη μετάλλαξη ή δεν θα έχει την ικανότητα να αναπαραχθεί (στείρες μεταλλάξεις) ή αν αποτύχει σε σχετικά μικρό χρόνο θα εξαφανιστεί. Στο ιστορικό περιβάλλον, ακόμα και συστήματα εντελώς αποτυχημένα (στην ικανοποίηση των αναγκών των ατόμων που συμμετέχουν σ' αυτά) επιβίωσαν, είτε διαστρέφοντας τις ανάγκες των ανθρώπων, είτε μέσω πολέμων που φόρτωσαν την κρίση τους στους άλλους. ”
Επέτρεψέ μου να παρατηρήσω τα εξής:
α) Η επιβίωση ορίζει την αποτελεσματικότητα και όχι το αντίθετο, και
β) Η αποτελεσματικότητα (επιβίωση) του συνόλου δε συνάδει απαραίτητα με την ευτυχία των μελών του. Πχ μία κοινωνία χιμπατζήδων μπορεί να ευημερεί (πολλαπλασιάζεται και μακροημερεύει) σε βάρος των καταπιεσμένων μελών της ομάδας.
Ο άνθρωπος σχηματίζει κοινωνίες αναγκαστικά γιατί δεν έχει άλλο τρόπο να ανταλλάξει τις υπηρεσίες και προιόντα των ιδιαίτερων ικανοτήτων του, ώστε να συντηρηθεί στη ζωή κατ' αρχήν αλλά και να ικανοποιήσει τις συναισθηματικές και πνευματικές του ανάγκες. Στη συνέχεια γίνεται πολιτικό ον επινοώντας ένα σύστημα διαχείρισης της κοινωνικής ζωής που εξυπηρετεί τους πάντες με σκοπό την ευτυχία τους.
ReplyDeleteΕπειδή όμως κάπου στραβώνει αυτή η συνταγή (δεν είναι του παρόντος το πως και γιατί) καταλήγει το κάθε σύστημα που έχει αναπτυχθεί ως τώρα, να γίνεται μέσο χειραγώγησης των ασθενέστερων απο τους ισχυρότερους. Γι' αυτό φροντίζει να προσφέρει έτοιμες λύσεις που παρηγορούν ανησυχίες, επιλύουν προβλήματα ή επιβάλλουν απαντήσεις που διαιωνίζουν το σύστημα ή το διαφοροποιούν ελαφρώς. Οι πατροπαράδοτες παραδόσεις κάνουν πολύ καλή δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση, είτε η ομάδα είναι μικρή(οικογένεια) είτε μεγάλη (έθνος κλπ).
Επειδή εν τω μεταξύ δημιουργείται κλίκα εξουσίας, η Ιερή Παράδοση γίνεται εργαλείο παρεμπόδισης της ατομικής και κοινωνικής εξέλιξης γιατί συνεχώς προβάλει στο παρόν λύσεις και απόψεις που ανήκουν στο παρελθόν. Η κάθε παράδοση που γίνεται “καπέλλο” και επιβάλλεται σαν τρόπος ζωής και αντίληψης, παίζει αντιλειτουργικό ρόλο και κάθε αμφιβολία που επιλύεται με αυτό τον τρόπο είναι μη παραγωγική. Γιατί η αμφιβολία για τον άνθρωπο είναι μια νοητική λειτουργία που τον εξελίσει όταν δουλεύει σωστά. Όταν δηλαδή εξυπηρετεί την κριτική σκέψη που στη συνέχεια τον οδηγεί σε νέα τοπία των πραγματικοτήτων που αφορούν τις ανθρώπινες σχέσεις. Επίσης η αμφιβολία συνδέεται λειτουργικά με αυτό που ονομάζουμε χρόνο. Δηλαδή μια υγιής αμφιβολία διαρκεί ένα συγκεκριμένο και σχετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα. Όταν ξεπεράσει κατά πολύ το όποιο χρονικό όριο δικαιούται, βαλτώνει αποσυντονίζοντας και αδρανοποιώντας το άτομο.
Αυτό που κάνουν λοιπόν οι όποιες συστημικές απαντήσεις σε κάθε αμφιβολία που προβάλλεται είναι να δίνουν μια αμφισβητούμενη απάντηση που κρατιέται γερά από τη “δοκιμασία” που έχει υποστεί στο χρόνο. Αυτές οι απαντήσεις ποτέ δεν ικανοποιούν πραγματικά κανέναν παρά μόνον τους κρατούντες, και αφήνουν το κοινωνικό σώμα σε μια θολή κατάσταση να πορεύεται μέσα σε ανειλικρίνεια, άρνηση των δώρων τού τώρα και τεράστιο φόβο για το άγνωστο μέλλον.
Η φύση δεν έχει αμφιβολίες. Δουλεύει απρόσκοπτα μέσω της αλληλοσυμπλήρωσης και αλληλοεξυπηρέτησης των διαφορετικών μονάδων της προχωρώντας στην εξέλιξη χωρίς να δεσμεύεται από το παρελθόν παρά μόνο για να διδαχτεί και να βελτιωθεί μη επαναλαμβάνοντας τους λάθος συνδυασμούς.
Όσο για το Δαρβίνο η σύγχρονη κουλτούρα τού πως να κρατιώμαστε βλάκες και τυφλοί, έχει κρατήσει ένα μέρος της θεωρίας του το οποίο ο ίδιος αρνήθηκε ή ανασκεύασε στην πορεία των ερευνών του. Ο δε παραλληλισμός με την εξέλιξη του ανθρώπου και των κοινωνιών είναι μια από τις μεγαλύτερες απάτες, εξαπατήσεις, πλάνες του ανθρώπινου πνεύματος.
Η φύση εκφράζει ολοκληρωμένη νόηση όταν χάριν του συνόλου εξαφανίζει κάποιες μεταλλάξεις . Οι ανθρώπινες κοινωνίες, αυτές που γνωρίζουμε ως τώρα, δεν δρουν χάριν του συνόλου, αλλά χάριν ενός ανόητου, οπισθοδρομικού, εξουσιαστικού και απάνθρωπου υποσυνόλου που αναμφίβολα μας τα πρήζει με τα λόγια και τα έργα του.
Μ.Μ.