Ούτε η λάσπη, ούτε ο καπνός μπορούν να κρύψουν ότι η αντιπροσώπευση είναι η πηγή της σαπίλας...

Φωτογραφία: Μάριος Λώλος

Τα κρεμασμένα μούτρα των επαγγελματιών "Μητέρων και Πατέρων του Έθνους" το βράδυ που μετρήθηκαν και βγήκαν 160 μπορούν να συγκριθούν μόνο με τα αντίστοιχα πανικόβλητα βλέμματα των επίσης επαγγελματιών "Αλητών και Ρουφιάνων" την ίδια ώρα στις κάμερες. Η φάση ξέφυγε και πολύς κόσμος έζησε λίγες στιγμές γνήσιας χαράς βλέποντας να διαλύεται αυτό που και οι μεν και οι δε υπεραμύνονται πιο πολύ κι από την ίδια τους την ύπαρξη. Παρακολουθώντας δηλαδή σε απευθείας μετάδοση την καταστροφή της Εικόνας τους.


Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΚΠΟΜΠΗ...
...OYTE H ΝΕΡΙΤ ΓΙΝΕΤΑΙ ΓΩΝΙΑ ΜΑΓΑΖΙ!

Πηγή Φωτογραφίων: Τοίχοι φίλων στο facebook

Στο κάτω-κάτω δεν μιλάμε για ανθρώπους εδώ. Όπως έχω ξαναγράψει και παλιότερα μιλάμε για brand names, για εμπορικά σήματα. Τόσο η Σοφία Βούλτεψη όσο και ο Γιάννης Πρετεντέρης -τα ονόματα χρησιμοποιούνται μόνο ενδεικτικά και θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από μερικές εκατοντάδες άλλα χωρίς να αλλάζει στο παραμικρό το κείμενο- έχουν αποποιηθεί σοβαρά τμήματα της ανθρώπινης ιδιότητάς τους για να υπηρετήσουν μια ταυτότητα εικόνας που γεμίζει τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, ενώ ταυτόχρονα τους καθιστά όλο και περισσότερο ψυχασθενείς. Όμως αυτή είναι μια κομβική επιλογή ζωής που έκαναν και στην τελική κανένας λόγος δεν μας πέφτει αν αποφάσισαν να ζήσουν ως πλούσιοι παρανοϊκοί.

Εκεί που μας πέφτει λόγος -κι αυτό είναι ένα θέμα που θέτω απόψε προς διερεύνηση με τους πάγιους όρους του TALES OF A CRAZY WORLD, δηλαδή ότι πρέπει να τσεκάρεις αν προσπαθώ στην ανάπτυξη των επιχειρημάτων που καταθέτω να σε "κλέψω" ή να σε οδηγήσω στα δικά μου συμπεράσματα- είναι από πού ξεκινάνε όλα αυτά. Από πού βγαίνει η μπόχα, τι είναι η λάσπη και πώς κάθεται από πάνω της κι ο καπνός.

Η δική μου υπόθεση εργασίας λέει -κι εδώ είναι που πρέπει να αρχίσεις να με τσεκάρεις- ότι το πτώμα είναι η Αντιπροσώπευση.

Οι δυτικές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες στηρίζονται στην αντιπροσώπευση, σε μια διαβάθμιση που ξεκινά από το "Απόλυτα" για να καταλήξει στο "Πάρα Πολύ". Ιστορικά, ως πολιτικές κατασκευές μιας ανερχόμενης αστικής τάξης, φέρουν την αντιπροσώπευση ως ένα εκ γενετής σημάδι. Καταλαβαίνω ότι εδώ ανοίγω μια τεράστια κουβέντα, ως προς την αναγκαιότητά της την εποχή των μεγάλων αστικών επαναστάσεων ή την κατοπινή της χρησιμότητα, αλλά νομίζω ότι δεν έχει νόημα να χαθούμε σε αυτό το πεδίο. Το δικό μου συμπέρασμα είναι πως η "λύση" της αντιπροσώπευσης έρχεται να κουμπώσει τόσο καλά με τις "αξίες" του καπιταλισμού, δηλαδή την ιδιοκτησία και το κέρδος, ώστε να σχηματίσουν το "Τρίγωνο των Αυτονόητων" των Κοινοβουλευτικών Δημοκρατιών. Δηλαδή εκείνα τα τρία σημεία που δεν αμφισβητεί ποτέ ο πολίτης όταν υπογράφει το κοινωνικό του συμβόλαιο -συνήθως χωρίς να το διαβάσει, αλλά κι αυτό είναι άλλο θέμα.

Όμως το Τρίγωνο των Αυτονόητων -και κάθε άνθρωπος που ασχολείται έστω και για την πλάκα του με την πολιτική επιστήμη το ξέρει- στην πραγματικότητα είναι το Τρίγωνο των Βερμούδων. Μέσα του χάνεται σχεδόν ό,τι περάσει, αφού περιέχει μια τραγική αντίφαση που το κάνει πιο αστάθες κι από βάρκα του βάλτου στον ωκεανό. Κι αυτή είναι η -κάποια στιγμή αναπόφευκτη- σύγκρουση του ατομικού με το συλλογικό συμφέρον στο ίδιο φυσικό πρόσωπο, τον/την αντιπρόσωπο.

Ο Rawls προσπάθησε να το λύσει με μια εκπληκτική σύλληψη -που έφερε τον Φιλελευθερισμό σχεδόν στο επίπεδο της Ουτοπίας- μια σύλληψη που ονομάστηκε Πέπλο Άγνοιας. Παραθέτω μια σύνοψή του από εδώ, αν και θα πρότεινα να διαβάσεις όλο το "τούβλο" του απίστευτου γάτου, με τον οποίο φυσικά διαφωνώ.

Αν πραγματικοί πολίτες συγκεντρώνονταν σε πραγματικό χρόνο για να προσπαθήσουν να συμφωνήσουν για τις αρχές της δικαιοσύνης για την κοινωνία τους, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ τους θα επηρεάζονταν από πληθώρα παραγόντων ασχέτων προς την δικαιοσύνη, όπως το ποιος θα μπορούσε να εμφανιστεί πιο απειλητικός ή ποιος θα αντιστεκόταν περισσότερο. Η αρχική θέση απέχει από όλους αυτούς τους άνευ σημασίας παράγοντες. Στην πραγματικότητα η αρχική θέση είναι μια κατάσταση στην οποία κάθε πολίτης εκπροσωπείται ως ελεύθερος και ισότιμος πολίτης, μόνο που επιθυμεί μόνο όσα επιθυμούν οι ελεύθεροι και ίσοι πολίτες και προσπαθεί να συμφωνήσει στις αρχές για τη βασική δομή, σεβόμενος τους υπόλοιπους πολίτες. Για παράδειγμα, η βασική ισότητα των πολιτών μοντελοποιείται στην αρχική θέση, υπό την αίρεση ότι τα μέρη που εκπροσωπούν τους πραγματικούς πολίτες είναι συμμετρικά: κανένας εκπρόσωπος πολίτη δεν δύναται να απειλήσει εκπρόσωπο οποιουδήποτε άλλου πολίτη ή να αντισταθεί περισσότερο στην επίτευξη μιας καλύτερης συμφωνίας.

Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της αρχικής θέσης είναι το πέπλο της άγνοιας, το οποίο εμποδίζει άλλα αυθαίρετα γεγονότα που αφορούν τους πολίτες να επηρεάσουν τη συμφωνία μεταξύ των εκπροσώπων τους. Όπως είδαμε ο Rawls θεωρεί ότι το γεγονός ένας πολίτης ανήκει, για παράδειγμα, σε κάποια φυλή, τάξη και φύλο δεν αποτελεί λόγο για τους κοινωνικούς θεσμούς να τον ευνοήσουν ή να τον περιθωριοποιήσουν. Κάθε συμβαλλόμενο μέρος στην αρχική θέση στερείται επομένως της γνώσης της φυλής, της τάξης και του φύλου του πραγματικού πολίτη που εκπροσωπεί. Στην πραγματικότητα, το πέπλο της άγνοιας στερεί από τα μέρη, σύμφωνα με τον Rawls, όλα τα δεδομένα για τους πολίτες που είναι άσχετα με την επιλογή των αρχών της δικαιοσύνης: όχι μόνο τη φυλή τους, την τάξη και το φύλο, αλλά και την ηλικία τους, τα φυσικά προσόντα και πολλά άλλα. Επιπλέον, το πέπλο της άγνοιας αναγνωρίζει συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με την κοινωνία των πολιτών (citizens’ society), έτσι ώστε να παρέχεται μια σαφέστερη εικόνα των μόνιμων χαρακτηριστικών ενός δίκαιου κοινωνικού συστήματος.

Πίσω από το πέπλο της άγνοιας η κατάσταση των μερών που εκπροσωπούν τους πραγματικούς πολίτες ως προς την πληροφόρηση είναι η εξής:
• Τα μέρη δεν γνωρίζουν:
- Τη φυλή, την εθνικότητα, το φύλο, την ηλικία, το εισόδημα, τον πλούτο, τα φυσικά προσόντα, το δόγμα, κλπ. οποιουδήποτε από τους πολίτες στην κοινωνία ή σε ποια γενιά στην ιστορία της κοινωνίας ανήκουν αυ- τοί οι πολίτες.
- Το πολιτικό σύστημα της κοινωνίας, την ταξική δομή της, το οικονομικό σύστημα ή το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης.

• Τα μέρη γνωρίζουν:
- Ότι οι πολίτες στην κοινωνία έχουν διαφορετικά ενιαία δόγματα και σχέδια για τη ζωή, ότι όλοι οι πολίτες έχουν συμφέροντα σε περισσότερα βασικά αγαθά.
- Ότι η κοινωνία είναι υπό συνθήκες μέτριων ελλείψεων: υπάρχουν αρκετά για όλους, αλλά όχι αρκετά ώστε όλοι να πάρουν αυτό που θέλουν.
- Γενικά δεδομένα για την ανθρώπινη κοινωνική ζωή, δεδομένα κοινής λογικής, γενικά συμπεράσματα της επιστήμης (συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών και της ψυχολογίας) που είναι αδιαμφισβήτητα.

Το πέπλο της άγνοιας έχει ως στόχο να τοποθετεί τους εκπροσώπους των ελεύθερων και ίσων πολιτών με σεβασμό τον έναν έναντι του άλλου. Κανένα μέρος δεν μπορεί να πιέσει για συμφωνία επί αρχών που θα ευνοούν κατά τρόπο αυθαίρετο τον συγκεκριμένο πολίτη που εκπροσωπούν, διότι κανένα μέρος δεν γνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πολίτη που εκπροσωπεί. Η κατάσταση των μερών ενσωματώνει έτσι έλλογες συνθήκες, εντός των οποίων τα μέρη μπορούν να προβούν σε μια έλλογη συμφωνία. Κάθε συμβαλλόμενο μέρος προσπαθεί να συμφωνήσει σε αρχές που θα είναι οι καλύτερες για τον πολίτη που εκπροσωπεί (δηλαδή, που θα μεγιστοποιούν το μερίδιο του πολίτη στα βασικά αγαθά).

Δεδομένου ότι τα μέρη είναι δίκαια τοποθετημένα, η συμφωνία που θα επιτευχθεί θα είναι δίκαιη για όλους τους πραγματικούς πολίτες. Η δομή της αρχικής θέσης μοντελοποιεί επίσης και άλλες πτυχές των αντιλήψεων του Rawls για τους πολίτες και την κοινωνία. Για παράδειγμα, η δημοσιότητα μιας ευνομούμενης κοινωνίας μοντελοποιείται από το γεγονός ότι τα μέρη θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ των αρχών που μπορούν να προσυπογραφούν δημοσίως από όλους τους πολίτες. Υπάρχουν επίσης ορισμένες παραδοχές που κάνουν την υποθετική συμφωνία καθοριστική και αποφασιστική: τα μέρη δεν κινούνται από φθόνο (δηλαδή πόσους πολίτες πέραν των δικών τους θα προσεταιριστούν).
Τα μέρη δεν θεωρούνται ότι επιθυμούν να αναλάβουν κινδύνους ούτε ότι τους απεχθάνονται. Επιπλέον, τα μέρη πρέπει να καταλήξουν σε μια τελική συμφωνία σχετικά με τις αρχές για τη βασική δομή: δεν υπάρχουν επαναληπτικές διαδικασίες μετά την αποκάλυψη του πέπλου της άγνοιας όπου τα μέρη πληροφορούνται για τον πραγματικό πολίτη που εκπροσωπούν.


Αρκετές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες προσπάθησαν -πριν και μετά τον Rawls- να λύσουν το ίδιο πρόβλημα "θεσμικά", με ανεξάρτητους ελεγκτικούς μηχανισμούς ή πολύ αυστηρούς κώδικες δεοντολογίας. Κατά κανόνα απέτυχαν ή κατά την άποψή τους "πέτυχαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό" όσο η ψαλίδα μεταξύ τρομακτικά πλούσιων και απελπιστικά φτωχών ήταν σχετικά ανεκτή ή εντελώς αόρατη. Στην Ελλάδα συνέβη, πάλι κατά την προσωπική μου γνώμη, το δεύτερο. Και ακόμη και σήμερα, ίσα που αχνοφαίνεται ποιος πραγματικά κάνει τα "κουμάντα". Η οργή που στοχεύει προς το παρόν το "πολιτικό προσωπικό" ακόμα καλύπτει ως αποτελεσματικό προπέτασμα καπνού τους εντολοδόχους του.

Πάμε τώρα και στο γιατί πιστεύω ότι η αντιπροσώπευση πεθαίνει εδώ -που έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν γεννήθηκε.

Κύρια, γιατί κατά την άποψή μου πεθαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο καπιταλισμός δεν την χρειάζεται πια, επιστρέφει σε μια απροκάλυπτη φεουδαρχία μιας πολύ μικρής παγκόσμιας ελίτ που συνδυάζει ταυτόχρονα τον πλούτο με τη δύναμη πυρός χωρίς να έχει ανάγκη πια από φερετζέδες. Η "ιερότητα" της -μικρής- ιδιοκτησίας βάλλεται εξίσου με την αντιπροσώπευση και το κέρδος έχει ξεφύγει σε μια μεταφυσική διάσταση από την εποχή που αποσυνδέθηκε πλήρως από τους πραγματικούς πόρους. Το τρίγωνο έχει διαρραγεί ολοκληρωτικά.

Στην ακριβώς αντίθετη πλευρά, αλλά και πάλι σε παγκόσμιο επίπεδο, γεννιέται ένα άλλο είδος ανθρώπου. Αυτό που συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα έχουν ξεφύγει πολύ άσχημα -και μέσω της πιο στοιχειώδους κοινής λογικής- αντιλαμβάνεται ότι μόνο μαζί και μέσα από τους άλλους μπορεί να συνυπάρξει και να ζήσει με αξιοπρέπεια και σε σχετική αρμονία με τον πραγματικό κόσμο που τον περιβάλλει. Ή ακόμη και να πεθάνει παραμένοντας άνθρωπος αντί να ζήσει σαν δούλος.

Τέλος, νομίζω ότι αξίζει να αναφέρω τις λίγες ελληνικές ιδιαιτερότητες. Η αυτοπροστασία των αντιπροσώπων -τόσο στο πολιτικό, όσο και στο μηντιακό πεδίο- από τη γελοιοποίηση είναι ανύπαρκτη, γι αυτό κι η εξουσία κατέληγε πάντα να εκφράζει απροκάλυπτα απάνθρωπα χαρακτηριστικά, για να κόβει το γέλιο με τον τσαμπουκά. Η επίκληση θεσμών στην χώρα έχει μόνο ανεκδοτολογική χρήση, κανείς δεν πιστεύει πραγματικά στην ύπαρξη τους, διαχρονικά όσοι τίμησαν την θέση τους έχουν καταγραφεί ως φωτεινές εξαιρέσεις. Το Σύνταγμα, που επι κρίσης κάποιοι ανακάλυψαν ότι παραβιάζεται, ποτέ δεν είχε την καθολική ισχύ του καταστατικού χάρτη. Ρομά, Θρησκευτικές και Γλωσσικές Μειονότητες κι Αναρχικοί το ανακάλυψαν από την πρώτη μέρα που ψηφίστηκε.

Στις εκλογές που έρχονται το πολιτικό μάρκετινγκ σκίζεται ήδη να δημιουργήσει έναν κόσμο διαδοχικών αναχωμάτων του συστήματος, σχεδόν για κάθε γούστο. Ενεργοποιώντας ακόμη και το πιο πασίγνωστο ζόμπι του σε ρόλο Νέστορα του Έθνους ή προσπαθώντας να κάψει, όπως φαίνεται και από την πρόσφατη επανεμφάνιση του πολιτικά νεκρού γνωστής οικογενείας, ζωτικά συνθήματα όπως η αυτοοργάνωση. Την αυτοδιαχείριση και την αλληλεγγύη την έχει πάρει από καιρό εργολαβία να την καταστρέψει άλλος χώρος.

Προφανώς μέσα σε αυτή την λάσπη, την κάπνα και την μπόχα που θα πυκνώνει, χρέος κάθε λογικού ανθρώπου -λέω εγώ τώρα- είναι να βάλει τα ζητήματα ζωής και θανάτου που θέτει από τα κάτω η ίδια η κοινωνία. Κι όχι για να "δεσμεύσει" ή να "εξασφαλίσει καλές θέσεις" από τα κόμματα της αντιπροσώπευσης. Αλλά ακριβώς για να καταδείξει πόσο γυμνή είναι η αντιπροσωπευτική διαδικασία σε ένα κόσμο που όχι μόνο έχει αλλάξει, αλλά -άτσαλα, σποραδικά, πολύμορφα και σχεδόν στα ψαχτά- ήδη χτίζεται.