Μια από τα ίδια (Ανακεφαλαιώνοντας το Χαζοκούτι)

Η φωτογραφία "εκλάπη" από αυτό το ενδιαφέρον κομμάτι.

Μπορεί κανείς να ξεκινάει την μέρα του βρίζοντας το χαζοκούτι και να την τελειώνει σπάζοντας την τηλεόρασή του (αν έχει αρκετά λεφτά για να την αντικαταστήσει). Και πιθανότατα θα έχει απόλυτο δίκιο. Το επίπεδο των προγραμμάτων της Τηλεόρασης είναι κατά 99% από εντελώς άθλιο (και συνειδητά αποβλακωτικό) έως μέτριο (και τότε μάλιστα διεκδικεί "καλές προθέσεις" απέναντι στο Αδηφάγο Μέσο).

Το υπόλοιπο 1% που υπερβαίνει το μέτριο και καταλήγει στο πολύ καλό, όταν δεν είναι "δάνειο" (όπως π.χ. οι κινηματογραφικές ταινίες ή μερικές εκπομπές λόγου που με την ίδια ευκολία θα μπορούσαν να είναι εξαιρετικές ραδιοφωνικές παραγωγές) και αποτελεί πρωτογενή τηλεοπτική παραγωγή συνήθως βρίσκεται κάτω από την δαμόκλεια σπάθη της τηλεθέασης και χρησιμοποιεί συνεχώς την δικαιολογία των "περιορισμένων πόρων" και των "απαιτούμενων ισορροπιών" για να καλύψει τα κενά του.

Υπάρχουν όμως ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις που αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ακόμα και κάτι τόσο περιορισμένο όσο ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα μπορεί να γίνει πραγματικό έργο τέχνης. Και καταρρίπτουν τον Μύθο της Κακής Τηλεόρασης, που ο ορισμός του είναι μέσες-άκρες:

Ότι κι αν παίξεις στην Τηλεόραση, θα διαλυθεί και θα γίνει κιμάς αφού θα καταλήξει "αυτό που είναι ανάμεσα στις διαφημίσεις".

Αυτός ο ορισμός δεν είναι απολύτως λανθασμένος. Πραγματικά η Τηλεόραση χρησιμοποιείται για να προβάλλει διαφημίσεις κι αυτός είναι ο μοναδικός της σκοπός, εφόσον είναι "υγιής" και τα έσοδά της προέρχονται μόνο από την εμπορική της εκμετάλλευση. Δεν θα εξετάσω εδώ την περίπτωση της "μη υγιούς" Τηλεόρασης που είναι το όχημα που προσφέρει "μαύρα ή άλλα" έσοδα στους ιδιοκτήτες της, ούτε την ιδιομορφία των Κρατικών Τηλεοράσεων που έχουν από την δημιουργία τους άλλους στόχους.

Το πρόβλημα με το τηλεοπτικό πρόγραμμα είναι ακριβώς ότι προβάλλεται για να "δώσει νούμερα" στις διαφημίσεις. Είναι δεδομένο ότι θα χάσει κοινό κατά την διάρκεια των διαφημίσεων (και μάλιστα ανάλογα με το πλήθος τους, άρα με την επιτυχία του προγράμματος) και θα πρέπει να το "ξαναμαντρώσει" στην συνέχεια για να ξαναπαραδώσει καλά νούμερα στις επόμενες διαφημίσεις. Αυτός είναι ένας υπαρκτός σχιζοφρενικός κύκλος που γνωρίζει ο κάθενας που έχει ασχοληθεί ελάχιστα με την Τηλεόραση, αλλά και κάτι που εύκολα μπορεί να επιβεβαιώσει οποιοσδήποτε άσχετος διαβάζοντας τις μετρήσεις θεαματικότητας.

Είναι σίγουρο ότι ακόμα και ο πιο "καμένος" τηλεθεατής δεν γουστάρει πραγματικά να βλέπει διαφημίσεις. Του επιβάλλονται μέσω του προγράμματος.

Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό οδήγησε σε μια ειδική δραματουργική προσέγγιση των προγραμμάτων της τηλεόρασης και σε μια νέα τεχνική συγγραφής (το τηλεοπτικό σενάριο επιδιώκει σταδιακές κορυφώσεις που λειτουργούν σαν φράγμα στην διαρροή των θεατών για να τους αναγκάσουν να δουν τις διαφημίσεις και δημιουργούν πραγματικές "κρίσεις" στο τέλος κάθε επεισοδίου για να "σύρουν" το κοινό και στην επόμενη προβολή της σειράς, ενώ οι δημοσιογραφικές εκπομπές "ανεβάζουν" τους τόνους της αντιπαράθεσης ελάχιστα πριν διακόψουν).

Η "καλή εμπορικά" τηλεόραση (αυτή που καταφέρνει να κρατήσει το κοινό "καρφωμένο" στο κουτί) είναι σχεδόν μαθηματικά "δραματουργικά κακή" (γι' αυτό συμβαίνουν άλλωστε διάφορα εξωφρενικά για να "κορυφωθούν" οι επιμέρους δράσεις και η Αλήθεια είναι το πρώτο θύμα των Δελτίων Ειδήσεων).

Η απάντηση που βρέθηκε σ' αυτό το πρόβλημα, και οδήγησε σε αρκετές επιτυχίες προγραμμάτων ήταν μια "μαγειρική" σύνθεση πολλών παραγόντων. Συμπαθείς ηθοποιοί-φάτσες που έχουν ανεπτυγμένο το χάρισμα της ταύτισης με τον θεατή, αυτόνομες χιουμοριστικές εξάρσεις ακόμα και σε δραματικές σειρές, σπονδυλωτή ανάπτυξη των θεμάτων, τράβηγμα των λεπτομερειών εις βάρος της ουσίας, ζεστό χρήμα στα τηλεπαιχνίδια, "υπόγεια" χρήση της λίμπιντο των τηλεθεατών.

Κι όμως ακόμη και σήμερα, κανείς δεν μπορεί (ή δεν θέλει αν την ξέρει) να πει την Συνταγή της Επιτυχίας. Και, θεωρητικά τουλάχιστον, ακόμα και τα υψηλόβαθμα στελέχη των τηλεοπτικών σταθμών παίζουν σε κάθε σεζόν την καρέκλα τους με βάση την επιτυχία των επιλογών τους.

Το μεγαλύτερο δράμα του τηλεοπτικού κοινού είναι πως εύκολα γυρίζει την πλάτη του σε κάτι που "φορέθηκε" και πέτυχε πέρσι. Και οι φωτεινές εξαιρέσεις είναι πάντοτε προγράμματα που φέρνουν μια διαφορετική προσέγγιση, μια ματιά πάνω στο τηλεοπτικό μέσο και το υλικό που να είναι σχετικά καινοτόμα.

Τέλος της ανακεφαλαίωσης, αύριο αν όλα πάνε πάνε καλά θα μιλήσω για το εξαιρετικό The Wire...