Μία + Μία απόψεις (Αγουστίν Γαρθία Κάλβο + Ραούλ Ζιμπέκι)

Μου τα έστειλε η Ντίνα (ας είσαι καλά ρε φιλενάδα...) και τα αναδημοσιεύω

Αγουστίν Γαρθία Κάλβο (Agustín García Calvo)
Συνέλευση Puerta del Sol 19 Μαΐου 2011

Είστε η χαρά, η χαρά του απροσδόκητου, αυτού που δεν μπορεί να προβλεφθεί ούτε από τις Αρχές, ούτε από τις κυβερνήσεις, ούτε από τα κόμματα οποιουδήποτε χρώματος, του πραγματικά απροσδόκητου. Ούτε εσείς οι ίδιοι το πιστεύατε πριν λίγους μήνες ή εβδομάδες ότι θα μπορούσε να συμβεί. Παρ’ όλα αυτά έτσι είναι, η χαρά είναι το απροσδόκητο και δεν υπάρχει άλλη χαρά, δεν υπάρχει μέλλον, όπως θα εξηγήσω στην πορεία. Ωστόσο, θα πω κάτι που φαίνεται αντιφατικό. Το περίμενα αυτό πάνω από 40 χρόνια, 46 για την ακρίβεια. [ακούγονται χειροκροτήματα]

Τώρα θα σας πω το γιατί. Στη δεκαετία του ’60, όπως θα έχετε ακούσει οι νεότεροι, άρχισε να σηκώνεται σε όλο τον κόσμο ένα κύμα διαμαρτυρίας κυρίως από φοιτητές σε πανεπιστήμια και ανάλογους χώρους, στο Τόκιο, στην Καλιφόρνια και αλλού… Τον Φλεβάρη του ’65 αυτό το κύμα έφτασε στη Μαδρίτη. Παρασύρθηκα από αυτό με μεγάλη χαρά, όποιο κι αν ήταν το τίμημα. Όπως ξέρετε, το κύμα έπειτα συνεχίστηκε στη Γερμανία με τον Ρούντι Ντούτσκε τον «Κόκκινο» (Rudi Dutschke) και στο τέλος στη Γαλλία, όπου μάλλον σταδιακά έσβησε. Θα σας εξηγήσω πώς καταλαβαίνω ότι αυτό που έγινε το ’65 σχετίζεται με αυτό που γίνεται εδώ τώρα.

Ίσως κάποιοι από τους μεγαλύτερους εδώ, ή όχι και τόσο μεγάλους, ή ακόμα και οι γονείς των πιο μεγάλων από εσάς ήταν τότε φοιτητές στην πανεπιστημιούπολη της Μαδρίτης και τρέχαμε μαζί μπροστά από τους αστυνομικούς που τότε τους αποκαλούσαμε «οι γκρίζοι»… Εκείνα τα χρόνια στον «πρώτο» ή ανεπτυγμένο κόσμο ξεκίνησε να εγκαθιδρύεται ένα καθεστώς, ένα καθεστώς της εξουσίας που είναι ακριβώς το ίδιο από το οποίο τώρα υποφέρουμε όλοι μαζί… [ακούγεται μεγάλος θόρυβος] Σωπαίνω λίγο… [μια φωνή λέει: «Μη σωπαίνεις, συνέχισε!»] Ένα καθεστώς που είναι με λίγα λόγια η μορφή αυτή εξουσίας στην οποία το κράτος, η κυβέρνηση και η δημόσια διοίκηση είναι συνυφασμένα με το Κεφάλαιο, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις οποιεσδήποτε οικονομικές επενδύσεις. Εξ ολοκλήρου συνυφασμένα. [χειροκροτήματα, φωνές].

Επομένως, πιο απλά μπορούμε να πούμε ότι είναι το Καθεστώς του Χρήματος, και γι’ αυτό πιστεύω ότι πολλοί από εσάς κατά βάθος ξεσηκώνεστε ενάντια σε αυτό κυρίως, και θέλετε να φωνάξετε και να πείτε το μοναδικό που ξέρει ο λαός, που είναι να πει ΟΧΙ! [δυνατά χειροκροτήματα, φωνές: «Αυτό είναι!»]

Αυτό που με ξεσήκωσε στα 39 μου, πριν από 46 χρόνια, είναι το ίδιο που τώρα φτάνει στο τέλμα του, στα γεράματά του, το καθεστώς του κράτους-Κεφαλαίου, του χρήματος. Όντως δείχνει σημάδια κόπωσης, όπως τα παραμύθια της μακροπρόθεσμης κρίσης, και πολλά άλλα που θα σας λένε, και τα νούμερα με τα οποία προσπαθούν καθημερινά να σας αποπροσανατολίσουν για να μην αισθάνεστε και να μην αντιλαμβάνεστε αυτό που γίνεται πίσω από τα νούμερα, και τα λόγια που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις ή τα κόμματα για να σας κρατήσουν αποπροσανατολισμένους. Έτσι, είναι για μένα πολύ λογικό να βρίσκομαι ανάμεσά σας αυτήν τη στιγμή που το καθεστώς γερνάει, έτσι όπως βρισκόμουνα και στη γένεσή του.

Για μένα η εξέγερση των φοιτητών το ’65 προήλθε από το γεγονός ότι αντιλήφθηκαν αυτό που μας ερχόταν. Τώρα εσείς έχετε υποφέρει από το καθεστώς πολύ παραπάνω. Ακόμα κι αν ονομάσετε με διαφορετικούς τρόπους αυτόν τον πόνο. Έτσι, εκτός από απροσδόκητο, είναι και λογικό να σηκώνεστε και να φωνάζετε εναντίον του.

Μπορώ να σας πω κι άλλα. Όμως, δεν θα ήθελα, στην προσπάθειά μου να συνεισφέρω με τον τρόπο μου σε αυτή την εξέγερση –ή όπως θέλετε να την ονομάσετε–, να φανεί ότι έρχομαι εδώ να δώσω συμβουλές. Ωστόσο, αν και δεν θέλω να φανεί κάτι τέτοιο, θα εκφράσω δυο σκέψεις που μου έρχονται, κυρίως αρνητικές.

Η πρώτη είναι να μην υπολογίζουμε στο κράτος, όποιο και να είναι, σε κανένα είδος κρατικής οργάνωσης. [χειροκροτήματα, φωνές] Είναι ένα λάθος που, απ’ ό,τι βλέπω, πολλοί από σας αντιλαμβάνεστε χωρίς να είναι ανάγκη να σας το πει κανείς. Ως συνέπεια και συνέχεια αυτού δεν μας είναι καθόλου χρήσιμη η Δημοκρατία, ούτε καν η λέξη δημοκρατία.

Συγγνώμη, βλέπω πως αυτό δε σηκώνει τόσα χειροκροτήματα, αλλά πρέπει να επιμείνω.

Ήδη καταλαβαίνω ότι το να διαλέξει κανείς το σύνθημα «Πραγματική Δημοκρατία Τώρα!» είναι μια τακτική. Μια τακτική για να μην καρφωθεί αμέσως, γιατί το να έλεγε κατευθείαν και άμεσα «Όχι σε οποιοδήποτε κράτος, δημοκρατικό ή μη» θα μπορούσε να ακουστεί άσχημα, και μια τέτοια συστολή μπορεί να είναι η αιτία.

Νομίζω όμως πως ήρθε η ώρα να απαγκιστρωθούμε σιγά σιγά από αυτή την απάτη. Η Δημοκρατία είναι μια οφθαλμαπάτη, είναι μια ψευδαίσθηση γι’ αυτό το ζωντανό κομμάτι μέσα μας που αποτελεί το λαό και τον κόσμο. Ήταν έτσι και τότε, όταν εφευρέθηκε από τους αρχαίους Έλληνες στην Αθήνα και σε άλλα μέρη. Είναι μια οφθαλμαπάτη που θεμελιώνεται κυρίως στην αντίφαση που ίδια η λέξη εμπεριέχει, δήμος και κράτος. Κράτος ήταν η εξουσία και δήμος υποτίθεται ότι ήταν ο λαός, όμως ό,τι κι αν έχει γίνει στην εξέλιξη της Ιστορίας, ποτέ το κράτος δεν ανήκει στο λαό, το κράτος είναι ενάντια στο λαό. [μπράβο] Αυτό είναι κάτι πολύ ξεκάθαρο, κι όμως πρέπει να το καταλάβουμε. [χειροκροτήματα και επευφημίες]

Έτσι, νομίζω πως αυτή η αντίφαση που κρύβεται στο ίδιο το όνομα της δημοκρατίας σάς ενθαρρύνει πολύ περισσότερο να το καταλάβετε αληθινά. Το δημοκρατικό καθεστώς είναι απλά το πιο προχωρημένο, το πιο τέλειο, αυτό που παράγει καλύτερα αποτελέσματα, το Καθεστώς Ευημερίας στο οποίο μας λένε ότι ζούμε, είναι απλά αυτό, αλλά ταυτόχρονα δε σταματάει να είναι η παντοτινή Εξουσία. Αντίθετα, όσο πιο τέλειο και προχωρημένο είναι, τόσο πιο αποτελεσματικό είναι στα κόλπα της εξαπάτησης και στη διαχείριση των ψεμάτων, που είναι απαραίτητα για την κάθε Εξουσία. Αυτό επίσης ελπίζω να το καταλάβετε καλά· χωρίς ψέματα δεν στέκεται κανένα είδος εξουσίας.

Το ψέμα είναι το να κάνεις τους ανθρώπους να σε πιστέψουν, η πίστη, και αυτό είναι η βάση, το θεμέλιο στο οποίο στέκεται οποιοδήποτε κράτος. Κι αν κάποιος από σας έχει τη φαντασίωση μιας καλύτερης δημοκρατίας, θα του ζητούσα να αρχίσει να απομακρύνεται από αυτή την ψευδαίσθηση. Δεν είναι αυτός ο δρόμος, δεν είναι.

Κι αν η εξέγερσή σας θα έπαιρνε κάποιο οργανωτικό χαρακτήρα, τέλος πάντων, παρόμοιο με του ίδιου του κράτους, θα ήταν ήδη χαμένη, δε θα έκανε τίποτ’ άλλο παρά να επαναλάβει την ίδια Ιστορία με άλλα χρώματα, και θα ήταν πιο τελειοποιημένη ακόμα, ακριβώς γιατί θα είχε τότε αφομοιώσει την εξέγερση, γιατί θα είχε αφομοιώσει τη διαμαρτυρία – και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο, μέσα από αποτυχημένες επαναστάσεις, τα κράτη έχουν προχωρήσει μέχρι τώρα. Είναι ακριβώς αυτό που τους χρειάζεται· γιατί, για να συνεχίζει να είναι το ίδιο έτσι όπως είναι, το χρήμα δεν μπορεί παρά να αλλάζει, να αλλάζει για να συνεχίζει να είναι το ίδιο. Αυτή είναι η μεγάλη παγίδα που έχετε να αντιμετωπίσετε.

Όταν σας προτείνω ή σας συνιστώ να απαρνηθείτε τις ιδέες ενός καλύτερου κράτους, μιας καλύτερης εξουσίας και σας θυμίζω ότι… [ακούγονται θόρυβοι από αλλού στην πλατεία] Θα τελειώσω σύντομα για να ασχοληθείτε με άλλα, ίσως πιο διασκεδαστικά από εμένα.

Τώρα που τολμάω να σας προτείνω να απαρνηθείτε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, και γι’ αυτό σβήνω από τη λίστα μερικά από τα αιτήματα που οι εκπρόσωποί σας έχουν θέσει, την ίδια στιγμή σάς προτείνω να απαρνηθείτε και κάτι άλλο: το μέλλον, το οποίο είναι ο Εχθρός. Καταλαβαίνετε καλά ότι, απορρίπτοντας την εξέγερση ως προσπάθεια να βρείτε ένα καλύτερο καθεστώς, σας προτείνω να απαρνηθείτε το μέλλον. [«Τι προτείνεις;»]

Το μέλλον είναι αυτό με το οποίο σας εξαπατούν, και εσάς τους μεγαλύτερους, αλλά κυρίως τους πιο νέους. Κάθε μέρα σάς λένε «Έχετε μέλλον μπροστά σας» ή «Πρέπει να κοιτάξετε το μέλλον σας», «Ο καθένας πρέπει να δημιουργήσει το μέλλον του», και αυτό είναι ακριβώς –ακόμα κι αν δεν το λένε– μια υποταγή στο θάνατο, στο μελλοντικό θάνατο. Το μέλλον είναι αυτό, αυτό που χρειάζεται το Κεφάλαιο. Το χρήμα δεν είναι κάτι άλλο από πίστωση, δηλαδή μέλλον, πίστη στο μέλλον. Αν δεν μπορούσε το μέλλον να λογαριάσει, δε θα υπήρχαν ούτε τράπεζες ούτε κρατικοί προϋπολογισμοί. Το μέλλον ανήκει σε αυτούς, είναι το όπλο τους. Γι’ αυτό, μην αφήνετε να σας παρουσιάζεται σαν κάτι ευλογημένο ή ευεργετικό. Πρέπει να σας ακούγεται ακριβώς σαν θάνατος, αυτό είναι το μέλλον.

Ό,τι και να είναι αυτό που κάνουμε εδώ, που κάνετε εδώ, από μόνο του θα δείξει, αλλά δεν έχουμε μέλλον. Αυτό είναι των Εταιρειών, του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του Κεφαλαίου. Δεν έχετε μέλλον! Πρέπει να έχετε το θάρρος να το καταγγείλετε.

Θα σας αφήσω σύντομα, προς το παρόν δε θα δώσω άλλες συστάσεις. Κάτι άλλο πιο πρακτικό και της στιγμής. Θα ευχόμουν, βέβαια, μετά τις εκλογές της… της 22ας Μαΐου, που εμποδίζουν πολύ –θα το έχετε δει πως τα ΜΜΕ σας μπερδεύουν με το ζήτημα των εκλογών, ενώ δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν παρά σας κάνουν να χάσετε πολύ χρόνο σκεπτόμενοι τι είναι αυτό που πρέπει να κάνετε, να ψηφίσετε ή όχι, να ψηφίσετε από εδώ ή από εκεί–, είναι ένα απίστευτο εμπόδιο… οπότε η ευχή μου θα ήταν, όταν περάσει αυτή η βαρεμάρα, αυτή η μαλακία των εκλογών, να συνεχίσετε ζωντανοί, και κάπως μαζί οι μεν με τους δε. [χειροκροτήματα]

Και σε αυτή την περίπτωση θα τολμούσα να σας προτείνω μια τακτική – το να συνεχίσουμε με τις συνελεύσεις εδώ είναι μάλλον ένα λάθος που δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ ακόμα. Είναι ξεκάθαρο ότι σε μια τέτοια περίπτωση, σε μια τέτοια εξέγερση, όπως νομίζω ότι ήδη όλοι ξέρετε, δεν μπορεί να υπάρξει άλλο Όργανο, είτε αποφάσεων είτε αντιπροσώπευσης, παρά μόνο οι συνελεύσεις. Κι αμέσως θα σας πω το γιατί. [χειροκροτήματα] Δεν μπορεί να υπάρξει γιατί οι συνελεύσεις σαν κι αυτή έχουν αυτό το μεγάλο πλεονέκτημα, κανείς δεν ξέρει πόσοι είμαστε, μπαινοβγαίνουμε και ποτέ δεν μπορούμε να μετρηθούμε, και γι’ αυτό ποτέ δεν μπορούμε να ψηφίσουμε όπως κάνουν οι δημοκράτες. Γιατί δεν ξέρει κανείς ούτε πόσοι είμαστε ούτε χωράει καμία στατιστική και κανένας αριθμητικός υπολογισμός. Αυτό κάνει μια μεγάλη συνέλευση να πλησιάσει να είναι αυτό που λέμε λαό, που δεν υπάρχει αλλά είναι, και να πλησιάσει αυτό που μένει πίσω από τα άτομα. Αυτά όντως μετριούνται σε αριθμό ψυχών και αριθμό ψήφων, αλλά δεν μετριέται αυτό που μένει από πίσω.

Επομένως, να μην απαρνηθούμε ποτέ τις συνελεύσεις. Τώρα απευθύνομαι λίγο σε αυτούς που είστε φοιτητές, με τους οποίους έχω περισσότερη επαφή. Ένα από τα πιο άμεσα πράγματα που πρέπει να κάνουμε θα ήταν να καταλάβουμε τα σχολεία, τις σχολές. [χειροκροτήματα] Και ολοκληρώνω λέγοντας το γιατί. Γιατί εδώ και πολύ καιρό μέσα σε αυτό το καθεστώς ευημερίας που υποφέρουμε, τα εκπαιδευτικά κέντρα, τα πανεπιστήμια έχουν περιοριστεί σε ένα μόνο πράγμα, που είναι η εξέταση. Όλα τα υπόλοιπα είναι παραμύθια. Αυτές τις μέρες στις σχολές πρέπει να δοθούν οι εξετάσεις, που θα παραγάγουν με αυτόν τον τρόπο τους μελλοντικούς υπαλλήλους τόσο του Κεφαλαίου όσο και του κράτους ή του ίδιου του Πανεπιστημίου, το οποίο είναι επίσης ένα από τα εργαλεία του κράτους.

[διακοπή από συνθήματα στην πλατεία «Οέ οέ οέ, τη λένε δημοκρατία, αλλά δεν είναι»]

Για να σας αφήσω, η πρότασή μου είναι η εξής: κατάληψη των πανεπιστημιακών κέντρων, να τους κάνουμε να αναγνωρίσουν ότι δεν είναι εκεί για να διδάσκουν ούτε για να ερευνούν ούτε για τίποτα, είναι εκεί μόνο για να εξετάζουν, για να σας εξετάζουν, κι έτσι να παράγουν μελλοντικούς υπαλλήλους. Δημιουργούν το μέλλον σας, σε αυτό δεν μας εξαπατούν, κι έτσι η πιο άμεση δράση ποια μπορεί να είναι; Φυσικά, η καταστροφή, το μποϊκοτάζ των τωρινών εξετάσεων, για παράδειγμα αυτών που μόλις τώρα ξεκίνησαν, τον Μάη. Είναι κάτι από την καρδιά. [χειροκροτήματα]

Μπορεί στην αρχή να σας φαίνεται λίγο παράλογο, αλλά, αν αφήσετε τον εαυτό σας να το σκεφτεί, ίσως να μην είναι και τόσο. Έχοντας στο νου ότι η υπακοή στις εξετάσεις είναι απλά υπακοή στο μέλλον, ότι εμείς δεν έχουμε μέλλον, έχοντας στο νου ότι τα πανεπιστημιακά κέντρα στα οποία είστε χωμένοι έχουν μόνο αυτόν το σκοπό, την κατασκευή του μέλλοντος και των υπαλλήλων, μπορεί να μη σας φανεί και τόσο ανόητη η πρόταση. Αλλά και να σας φανεί ή όχι, με αυτό σας αποχαιρετώ, και θ’αναφερθώ ξανά στη χαρά που αυτό το τόσο απροσδόκητο μου έχει φέρει και που ταυτόχρονα περίμενα από το ’65. ¡Salud! [¡GRACIAS!]

Ο Ραούλ Ζιμπέκι για την Πουέρτα δελ Σολ, την πλατεία Ταχρίρ και την πλατεία Συντάγματος
Τοποθέτηση (με απομακρυσμένη συνομιλία) στη συζήτηση με θέμα «Κοινωνικοί και εργατικοί αντιθεσμοί: Εμπειρίες και προοπτικές», που έγινε στα πλαίσια του B-Fest στις 27 Μαΐου 2011

Ζούμε στιγμές πολύ ενδιαφέρουσες και είμαι πολύ χαρούμενος με αυτά που συμβαίνουν στην Ισπανία και στην Ελλάδα, καθώς επίσης και με αυτά που συμβαίνουν από τον Ιανουάριο στον αραβικό κόσμο. Μου φαίνεται ότι αυτό που συμβαίνει τώρα στην πλατεία Πουέρτα δελ Σολ είναι κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στον κόσμο από το Μάη του 1968.

Η στρατηγική των κομμάτων της Αριστεράς και των συνδικάτων είναι μια στρατηγική εστιασμένη στο κράτος. Αυτή η στρατηγική βασίζεται κυρίως στην απεργία για τη διεκδίκηση από τις κυβερνήσεις διαφόρων αιτημάτων. Είναι μια στρατηγική αντίδρασης όταν το κράτος βλάπτει τα συμφέροντά μας. Προϋποθέτει ότι η πολιτική πρωτοβουλία βρίσκεται πάντα στα χέρια του κράτους και του κεφαλαίου, και ότι εμείς περιοριζόμαστε στην αντίδραση απέναντι στις πρωτοβουλίες τους.

Αυτή την πολιτική ατζέντα την καθορίζουν πάντα οι από πάνω. Είναι όπως στις εκλογές όπου μπορούμε να εκλέξουμε έναν υποψήφιο αλλά δεν μπορούμε να πάμε πέρα από το να διαλέξουμε απλώς κάποιον. Αυτή η στρατηγική δεν θα μπορέσει να μας πάει ποτέ πιο μακριά από αυτό που μας επιτρέπουν οι κυβερνήσεις και το κεφάλαιο.

Με την Πουέρτα δελ Σολ και με την πλατεία Ταχρίρ γεννιέται ένας καινούργιος τύπος πολιτικής. Θα ήθελα να περιγράψω γρήγορα αυτόν τον καινούργιο τύπο πολιτικής, ο οποίος σχετίζεται πολύ με το πείραμα της Λατινικής Αμερικής κατά τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές αυτού του αιώνα.

Είναι μια πολιτική η οποία, πρώτον, διανοίγει έναν καινούργιο χώρο. Αυτός ο χώρος μπορεί να είναι στην πόλη, μπορεί να είναι και στη ζούγκλα Λακαντόνα. Είναι ένας χώρος όπου οι από κάτω μπορούν να συναντηθούν και να αναπτύξουν σχέσεις. Σε αντίθεση με το κεφάλαιο και τις κυβερνήσεις που δε θέλουν να έχουμε άμεσες σχέσεις μεταξύ μας αλλά μόνο μέσω της αγοράς. Όταν οι από κάτω συναντιόμαστε άμεσα μπορούμε να δημιουργήσουμε καινούργιους κωδικούς, καινούργια γλώσσα και καινούργιους θεσμούς. Αυτό είναι το πρώτο χαρακτηριστικό αυτής της νέου τύπου πολιτικής.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι είμαστε όλοι ίσοι ή τουλάχιστον προσπαθούμε να είμαστε όλοι ίσοι χωρίς ιεραρχία. Οι αποφάσεις παίρνονται στις συνελεύσεις και αυτός που «διοικεί» διοικεί υπακούοντας στη συνέλευση.

Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν επιδιώκει να καταλάβει την εξουσία σταδιακά. Σε αυτόν τον νέο χώρο δημιουργείται ένας νέος κόσμος με σχέσεις διαφορετικές από τις κυρίαρχες.

Το τέταρτο χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτή τη νέου τύπου πολιτική δημιουργούνται άλλοι τρόποι εξουσίας από αυτούς τους κράτους. Στη ζωή υπάρχουν σχέσεις εξουσίας, όμως είναι δυνατό να μην είναι οι σχέσεις εξουσίας του κράτους αλλά κοινοτικές σχέσεις εξουσίας.

Το πέμπτο χαρακτηριστικό είναι ότι μέσα στις συνθήκες αυτής της κοινοτικής εξουσίας την ατζέντα την ορίζει η ίδια η συνέλευση και όχι το κράτος.

Αυτοί που κριτικάρουν αυτή την καινούργια πολιτική λένε ότι δεν υπάρχουν σε αυτήν καθορισμένοι και σαφείς πολιτικοί στόχοι. Κι αυτό είναι αλήθεια γιατί τους στόχους τους καθορίζει η ίδια η συνέλευση, δεν εισάγονται από ένα κόμμα ή από κάποια πρωτοπορία. Είναι μια πιο πολύπλοκη διαδικασία απ΄ ό,τι η υπαγόρευση από μια κυβέρνηση ή από ένα κόμμα, αλλά αυτό είναι το τίμημα της αυτονομίας. Γιατί η αυτονομία συνεπάγεται αβεβαιότητες, μπορεί κάθε μέρα να πρέπει να αλλάζουμε αυτό που κάναμε χθες.

Αυτός ο καινούργιος δρόμος που άνοιξε με την Πουέρτα δελ Σολ και με την πλατεία Ταχρίρ είναι ένας δρόμος που συνενώνει όλες τις μικρές πρωτοβουλίες που υπάρχουν στην κοινωνία. Κι αυτός ο χώρος που ανοίγει στην Πουέρτα δελ Σολ είναι μόλις μια στιγμή συνεννόησης και συντονισμού, και μπορεί να χαθεί στο μέλλον.

Αλλά το σημαντικό είναι αυτό το πνεύμα συλλογικότητας να διατηρηθεί ως στοιχείο μιας πολιτικής εν κινήσει. Αλλά έτσι είναι η επανάσταση, είναι απρόβλεπτη, και αν ήταν προβλέψιμη θα έπαυε να είναι επανάσταση.